Barajlar ve Gelişme: Karar Oluşturmada Yeni Bir Yaklaşım

Yüksek barajlarla ilgili görüşler-Ekim 2005

Değerli meslektaşlarım,

Bugünlerde yüksek baraj yapmanın veya yapmamanın yararları tartışılıyor. Bir grup var ki; yüksek baraj yapmak suretiyle hidrolik enerjinin daha etkili kullanıldığını, ekonomik olduğunu ve özellikle çok amaçlı projeler için daha başarılı sonuçlar verdiği noktasında değerlendirmeler yapıyor. Diğer grup ise, yüksek baraj inşa edilmesiyle oluşturulan büyük rezervuarların çevre sorunlarına yol açtığı, rusubat taşınımının sorun teşkil ettiği ve olumsuz sosyo-ekonomik etkilerinin bulunduğu gerekçesiyle karşı çıkıyor. Bu grup, dolgu veya gövde ile elektro-mekanik aksam hariç ulaşım yolu gibi diğer bazı yapıların çok büyük maliyet arz ettiği üzerinde durarak kendi tezlerini güçlendirmeye çalışıyor.

Hangi düşüncenin haklı olduğunu, karşıt görüşleri bu sitede aktarmak suretiyle sizin takdirinize bırakıyorum. 2004 yılında Çin’de yapılan bir kongrede konuyla ilgili çalışanlar ortak bir deklarasyon yayınladılar. Bu deklarasyonu sitemizde Türkçe ve İngilizce olarak bulacaksınız.

Yüksek barajların inşasına karşı çıkan grupların başında Dünya Baraj Komisyonu (World Commission on Dams-WCD) geliyor. Bu grup özellikle çevresel etki ve havza korunumunu dikkate alarak değerlendirme yapıyor. Başkanlığını Kader Aswal adlı Güney Afrikalı bir profesörün yaptığı WCD, konuyla ilgili yayınlar hazırlıyor, hazırlatıyor. Gerekçelerin de haklılık payı yüksek görünüyor. Ancak bazen politik grupların baskısında kalıyor veya böyle algılanıyor. Konuyla ilgili değerlendirmeleri www.dams.org adlı siteden izlemek mümkün. Bununla birlikte 2000 yılı kasım ayında yayınlanan“Barajlar ve Gelişme: Karar Oluşturmada Yeni Bir Yaklaşım (Dams and Development : A New Framework for Decision Making)”raporun konuyla ilgili bir bölümünü yine sitemizde sizlere aktarıyoruz.

Değerli meslektaşlarım

Bu tartışma ülkemizi çok yakında ilgilendiriyor. AB ile yapılacak müzakereler de konunun önemini bir kat daha arttırıyor. Bu konuda son bir değerlendirme yapıp sizlere veda edeceğim. Geçen ay ABD’ye gittiğimde dünyada halen inşası devam eden (2005 yılı itibariyle) büyük barajların (yükseklik 60m’den büyük) dağılımını gösteren bir harita gördüm. İran, Türkiye, Çin ve Japonya gibi bölge ülkeleri ile Orta Amerika ülkelerinde büyük barajların yaygın olarak inşa edildiği, ancak ABD ve Kanada’da bu kapsamda yapılmış birer barajın bulunduğunu şaşkınlıkla öğrendim. Bu haritaya sitemiz içinde ulaşabileceksiniz. Konuyla ilgili düşüncelerimi daha sonra sizlerle paylaşacağım.

Nasıl yaparsak yapalım, tüm barajlarımızın güvenli ve düşük maliyetli inşa edilmesine gayret gösterelim ve özellikle işlevsel olmasını sağlayalım. Konuyla ilgili tartışmaların bu site içinde kolayca yapılabileceğini belirtmek isterim. Gözü ve gönlü açık aydınlarımızı konuyla ilgili görüşlerini açıklamaya davet ediyorum. Kucak dolusu selamlarımla

Prof. Dr. Hasan TOSUN